SŁOMKA

SŁOMKA SŁOMKA SŁOMKA

Ćwiczenie fonacji przez słomkę jest jednym z najpopularniejszych ćwiczeń zaliczanych do grupy SOVT[1]. Jest ono znane od ponad stu lat,

a w kręgu zainteresowań naukowców znajduje się już od około 20–25 lat[2]. Polega na trzymaniu przez wokalistę czy mówcę słomki w ustach oraz fonacji na różnych wysokościach i o różnej intensywności[3]. W porównaniu do innych ćwiczeń SOVT, w których okluzja (przymknięcie jamy ustnej) jest aktywnie tworzona poprzez manipulowanie kształtem warg czy pozycją języka, podczas fonacji przez słomkę nie trzeba wykonywać żadnych wewnętrznych manipulacji przestrzeniami traktu głosowego, aby uzyskać efekt okluzji[4]. Słomka jest dzięki temu bardziej niezawodna, zapewnia większe i zarazem stałe ciśnienie zwrotne w porównaniu do innych ćwiczeń SOVT oraz pomaga zmniejszyć możliwość przypadkowego wywołania dodatkowych napięć w mięśniach zewnętrznych[5].

[1] D. Sieńko, Wykorzystanie fonacji z częściowym zwężeniem traktu głosowego w procesie doskonalenia głosu (na przykładzie tzw. ćwiczenia ze słomką), „Logopaedica Lodziensia” 2023, nr 8, s. 134, [za:] I.R. Titze, Acoustic interpretation of resonant voice, „Journal of Voice” 2001, Vol. 15(4), s. 519–528.

[2] D. Sieńko, op. cit., [za:] B.H. Story, A.M. Laukkanen et al., Acoustic impedance of an artificially lengthened and constricted vocal tract, „Journal of Voice” 2000, Vol. 14(4), s. 455–469.

[3] D. Sieńko, op. cit., str. 134

[4] O. Boder, Singing through a straw can make you an awesome singer, 2021, s. 46.

[5] Ibidem, s.46.

SOVT - O CO CHODZI?

SOVT (Semi-Occluded Vocal Tract) to nazwa określająca grupę ćwiczeń, podczas których określony punkt wzdłuż traktu głosowego (jama gardła + jama ustna) jest częściowo zwężony[6]. Zwężenie to uzyskiwane jest dzięki odpowiedniemu ustawieniu artykulatorów lub urządzeniu wspomagającemu, takiemu jak słomka włożona między wargi (użycie słomki sztucznie wydłuża trakt głosowy)[7]. Zapobiega ono naturalnemu wypływowi powietrza i energii akustycznej - w rezultacie w jamie ustnej narasta ciśnienie, które napiera na fałdy głosowe od góry - jest to tzw. ciśnienie zwrotne[8].

Do przykładowych ćwiczen SOVT należą[9]:

mormorando: długie /m/, /n/, /ng/,
głoski frykatywne dźwięczne: długie /w/, /ż/, /z/, /ź/,
samogłoski półotwarte /j/, /ł/,
fonacja z ręką położoną na ustach,
lip trill (przedłużona wibracja warg, tzw. motorek),
tongue trill (przedłużona wibracja języka /r/),
cup phonation (fonacja poprzez kubek z otworem),
blow fish (fonacja z policzkami wypełnionymi powietrzem),
Lax Vox – fonacja do wody przez sylikonową rurkę posiadającą konkretne wymiary i zanurzoną w wodzie na określonej głębokości,
straw phonation – fonacja przez słomkę bez wody lub do wody.

Dodatkowo, każde z wymienionych ćwiczeń wiąże się z innym rozmiarem przymknięcia jamy ustnej (okluzji). Chcąc zatem uporządkować przykłady ćwiczeń SOVT w kolejności od posiadających największy opór (największa okluzja) do tych generujących coraz mniejszy opór, można wskazać następujący szyk: fonacja podczas trzymania słomki między wargami, nucenie, podtrzymywanie dźwięcznego frykatywu wargowo-zębowego, wydobywanie dźwięku podczas trylu wargowego lub językowego, podtrzymywanie dźwięcznych spółgłosek zębowych lub nosowych oraz podtrzymywanie samogłosek przymkniętych[10].

[6] D. Sieńko, op. cit., str. 134, [za:] I.R. Titze, Voice training and therapy with a semi‑occluded vocal tract: rationale and scientific underpinnings, „Journal of Speech, Language, and Hearing Research” 2006, Vol. 49(2), s. 448–459.

[7] I. Meerschman, K. Van Lierde et al., op. cit., s. 392-403.

[8] O. Boder, Singing through a straw can make you an awesome singer, 2021, s. 35.

[9] J.N. Manternach, J.F. Daugherty, op. cit., s. 80–86., A. Winnicka, op. cit., T.C.Dargin, J. Searl, op. cit., s. 155-164., T.C. Dargin, A. DeLaunay et al., op.cit, s. 377.e1-377.e9.

[10] T.C. Dargin, J. Searl, op. cit., s. 155-164.

SOVT - JAK TO DZIAŁA?

Aby zrozumieć, jak działają ćwiczenia SOVT, warto porównać proces produkcji dźwięku zachodzący bez zastosowania tychże ćwiczeń z tym, który zachodzi podczas ich wykonywania.

[grafika: Kierunek przepływu powietrza I energii akustycznej podczas naturalnej fonacji (A) oraz podczas wykonywania ćwiczeń SOVT, w tym wypadku z użyciem słomki (B) / źródło: O. Boder, Singing through a straw can make you an awesome singer, 2021, s. 35.]

Na grafice A przedstawiającej przekrój poprzeczny ludzkiego traktu głosowego został zaprezentowany kierunek wypływu powietrza i energii akustycznej podczas naturalnej fonacji. W tym wypadku prawie całe energia generowana podczas mówienia/śpiewania przemieszcza się bezpowrotnie z wnętrza organizmu na zewnątrz. Wyjątek stanowi wspomniana energia akustyczna, która trafia do naszych uszu i zostaje przez nie rozpoznana jako dźwięk. Dodatkowo, niewielka ilość energii pozostaje odbita w jamie ustnej w wyniku nieznacznej okluzji i zawraca w kierunku fałdów głosowych w formie ciśnienia zwrotnego, jednak efekt ten jest spowodowany jedynie wynikiem naturalnych ruchów artykulatorów podczas aktu mowy/śpiewu[11].

Grafika B przedstawia identyczny przekrój ludzkiego traktu głosowego, z tą różnicą, że zaznaczono na niej kierunki przepływu powietrza

i energii podczas wykonywania ćwiczeń SOVT z użyciem słomki. W tej sytuacji powietrze i energia nadal opuszczają ciało, jednak niewielki otwór słomki sprawia, że większa ich część pozostaje wewnątrz traktu głosowego, zawracając w kierunku fałdów głosowych w postaci ciśnienia zwrotnego.

W zależności od szerokości słomki lub wyboru danego ćwiczenia SOVT okluzja osiągać będzie różne rozmiary, przyczyniając się do utraty mniejszej/większej ilości powietrza i energii, a w konsekwencji do obecności mniejszego/większego ciśnienia zwrotnego oddziałującego na fałdy głosowe[12]

[11] O. Boder, op. cit., s. 35.

[12] Ibidem, s. 36.

[grafika: Mechanizm działania ćwiczeń SOVT. / źródło: O. Boder, Singing through a straw can make you an awesome singer, 2021, s. 35.]

SOVT - CO Z TEGO MAM? (KORZYŚCI)

Wykonywanie ćwiczeń SOVT niesie za sobą wiele korzyści. Główną rolę odgrywa tutaj wspomniane wcześniej ciśnienie zwrotne.

1. Dzięki obecności ciśnienia zwrotnego mamy do czynienia z pojawieniem się ciśnień śródgłośniowego i nadgłośniowego, które skutecznie tworzą warstwę powietrzną (ochronną) w przestrzeni między fałdami głosowymi. Wynikiem jej obecności jest zmniejszenie siły kolizji poprzez powstrzymywanie fałdów głosowych przed ich silnymi uderzaniami o siebie w każdym cyklu oscylacji. Oren Boder przywodzi tutaj na myśl przykład szafek kuchennych, które posiadają wbudowany system spowalniający je pod koniec procesu zamykania. Tak właśnie zachowują się ćwiczenia SOVT na poziomie fałdu głosowego - zapobiegają siłom zderzenia podczas każdej oscylacji, dzięki czemu fałdy głosowe są mniej ściśnięte i chronione przed uszkodzeniem[13].

2. Ciśnienie zwrotne wpływa na ustawienie fałdów głosowych. Jak już wcześniej wspomniano, podczas fonacji dokonywanej bez aplikacji ćwiczeń SOVT, powietrze wydostając się z płuc, uderza w dolną część fałdów głosowych, a następnie ucieka przez usta. Dzięki ciśnieniu zwrotnemu napierającemu na fałdy głosowe od góry, mogą one ustawić się w bardziej zbalansowanej pozycji, która jest kluczowa dla koordynacji mięśni podczas fonacji wokół obszarów przejściowych w głosie oraz dla tworzenia elastyczności i mocy głosu[14]. Titze wskazuje, że „amplituda drgań fałdów głosowych i siły zderzenia są zmniejszone przy lekko oddzielonych fałdach głosowych, umożliwiając wysokie ciśnienie w płucach i częstotliwość podstawową w ślizgu wysokościowym. Rozciąganie fałdów głosowych wzmacnia je, zapewniając lepszą kontrolę i dostęp do wysokich dźwięków”[15].

3. Ciśnienie zwrotne pomaga fałdom głosowym oprzeć się intensywności rosnącego ciśnienia podgłośniowego. W konsekwencji ciśnienie nadgłośniowe i podgłośniowe się równoważą, co skutkuje mniejszym wysiłkiem fałdów głosowych, a to z kolei mniejszym ich zmęczeniem podczas procesu produkcji dźwięku. Można przyrównać ten proces do pchnięcia kogoś na huśtawce w odpowiednim momencie - kiedy fałdy głosowe otwierają się, dodatnie ciśnienie nadgłośniowe (względem ciśnienia podgłośniowego) jeszcze bardziej je rozwiera, natomiast gdy zaczynają zbliżać się do siebie, ujemne ciśnienie nadgłośniowe jeszcze bardziej przyciąga je do siebie, dokonując ich zwarcia[16]. Następstwem tego procesu jest łatwiejsza wibracja fałdów głosowych oraz obniżenie PTP poniżej jego naturalnej wartości wyjściowej, dzięki czemu wszystkie zadania wokalne stają się łatwiejsze[17].

4. Ciśnienie zwrotne wpływa na niewielkie rozszerzanie przestrzeni traktu głosowego w stosunku do ilości odzyskiwanej energii i choć nadal przeprowadzane są badania mające na celu ustalenie dokładnych wartości ekspansji, istnieje pewien stopień rozszerzenia traktu głosowego w stosunku do ciśnienia zwrotnego, który może zwiększyć komory rezonansowe, a także pomóc w utrzymaniu odczucia przestrzeni w gardle (“otwartego gardła”). Wspomniany efekt ekspansji jest wynikiem prawa Pascala, które mówi, że zmiana ciśnienia występuje jednakowo we wszystkich obszarach systemu[18].

5. Ćwiczenia z użyciem słomki, poprzez sztuczne wydłużenie traktu głosowego, odpowiadają za obniżenie wszystkich wartości formantów, czyli wzmocnień energetycznych w trakcie głosowym. Ze względu na to, że formanty mogą zmieniać wzmacniane przez siebie harmoniczne, kiedy wielkość traktu głosowego i wielkość otworu, przez które ucieka powietrze (usta), zostaje zmieniona, zmienia się częstotliwość określonego formantu. Dłuższy trakt głosowy posiadający mniejszy otwór wibruje na niższej częstotliwości, dzięki czemu fałdy głosowe mają możliwość nauczenia się odpowiedniej reakcji na formanty. Ta zmiana lokalizacji formantów w skali głosu na niższą pozwala wokaliście na ćwiczenie skomplikowanych ustawień formantów/harmonicznych w łatwiejszej do nawigacji części skali głosu[19]. Titze wskazuje, że wszystkie ćwiczenia SOVT obniżają pierwszą częstotliwość rezonansową do około 200 Hz, co oznacza, że „harmoniczne o niższej częstotliwości mogą korzystać z bezwładności akustycznej dróg głosowych w zakresie 200-1500 Hz - w przybliżeniu równe wzmocnienie harmonicznych pomaga uniknąć niestabilności rejestru i wspiera rejestrację mieszaną (tzw. mix - mieszanie ze sobą obu rejestrów: piersiowego i głowowego)”[20].

6. Efekt masażu fałdów głosowych, który powstaje poprzez wykonywanie ćwiczeń SOVT ze słomką zanurzoną w wodzie (więcej informacji w dalszej części strony: podtytuł "Techniki fonacji przez słomkę - Water Bubbling Technique").

[13] O. Boder, op. cit., s. 37.

[14] A. Winnicka, op. cit., [za:] https://www.voicescienceworks.org/straw-phonation.html.

[15] I. Titze, Major Benefits of Semi-Occluded Vocal Tract Exercises, „Journal of Singing” 2018, Volume 74, No. 3, s. 311–312, tłum. własne.

[16] A. Winnicka, op.cit.

[17] O. Boder, op. cit., s. 37.

[18] Ibidem, s. 38.

[19] A. Winnicka op. cit.

[20] I. Titze, Major Benefits…, op. cit.

SŁOMKA - CO DZIEJE SIĘ W ŚRODKU?

Oren Boder w swojej książce Singing through a straw can make you an awesome singer wymienia kilka czynników, które mają wpływ na sposób działania słomek i ich współdziałanie z traktem głosowym. Twierdzi, że można je podzielić na dwie główne kategorie: czynniki mechaniczne, do których należą: rozmiar słomki, jej długość, średnica, materiał i kształt, oraz czynniki generowane przez użytkownika, takie jak siła nacisku wywierana na słomkę przez ciśnienie w płucach, a także natężenie przepływu, czyli ilość i prędkość powietrza przepływającego przez słomkę[21].

Wspomniana już wcześniej zasada Bernoulliego głosi, że zwiększona prędkość przepływu powietrza w zwężeniu powoduje obniżenie ciśnienia prostopadle do ściany zwężenia (prędkość powietrza jest odwrotnie proporcjonalna do ciśnienia), zatem jeśli w słomce nastąpi wzrost prędkości powietrza, ciśnienie spadnie, jeśli natomiast spadnie prędkość – ciśnienie wzrośnie[22]. Oprócz zasady Bernoulliego należy w tym miejscu także wspomnieć o prawie zachowania masy, które mówi, że prędkość jest odwrotnie proporcjonalna do powierzchni. To oznacza, że w szerszych słomkach powietrze porusza się wolniej, a w węższych – szybciej[23]. Po połączeniu ze sobą przedstawionych wyżej faktów, wyłania się następująca zależność: w szerokich słomkach znajduje się wysokie ciśnienie, a w wąskich – niskie[24].

Prawo zachowania energii, będące pierwszą zasadą termodynamiki, stwierdza, że energia nie może być tworzona ani niszczona, ponieważ zawsze przekształca się z jednej formy energii w inną. Dodatkowo wszelkie niedoskonałości powodują utratę energii (przekształcanie się jej w inne formy) poprzez takie procesy, jak tarcie, turbulencje czy ciepło[25].

Powietrze jest najbardziej wydajne, gdy porusza się przepływem laminarnym, co oznacza, że wszystkie jego cząsteczki ułożone są w równoległych warstwach i poruszają się w tym samym kierunku. Zakładając, że strumień powietrza wpływający do słomki jest idealnie laminarny, ale słomka idealna nie jest - posiada swoje niedoskonałości w postaci np. maleńkich włókien papierowych wystających z jej wewnętrznej powierzchni lub dodatkowego wygięcia, generowane są w niej dwie straty energii: wiskotyczne (lepkościowe) i energii kinetycznej. Pierwsze z nich – wiskotyczne - dotyczą zamiany energii kinetycznej w ciepło. Podczas przemieszczania się powietrza przez słomkę wchodzi ono w interakcję z jej otoczeniem (wszystkimi niedoskonałościami), co wywołuje tarcie, a w rezultacie generowanie ciepła. Tarcie ostatecznie spowalnia prędkość powietrza przepływającego przez słomkę, w wyniku czego dochodzi do wzrostu ciśnienia (z powodu wytworzenia się większego oporu). Drugie – straty energii kinetycznej - dotyczą konwersji liniowej energii kinetycznej w obrotową energię kinetyczną. Jeśli słomka posiada zagięcia, załamania czy odcinki zmiany rozmiaru, laminarny przepływ powietrza zostaje zaburzony, co w konsekwencji skutkuje mieszaniem się warstw cząsteczek powietrza i ich obracaniem w procesie turbulencji (rotacyjna energia kinetyczna). Turbulencje wpływają na przepływ powietrza poprzez spowolnienie go, co skutkuje pojawieniem się większego oporu w słomce – zwiększa on ciśnienie, a także sprawia, że część energii jest marnowana poprzez przekształcenie jej w inne formy[26].

Ostatnią kwestią, którą trzeba poruszyć, jest spadek ciśnienia występujący podczas użytkowania słomki. Gdy proces dmuchania przez słomkę jest rozpoczynany, początkowo pojawia się w niej jakieś określone ciśnienie i prędkość (natężenie przepływu). Następnie powietrze przemieszczające się przez słomkę zaczyna tracić energię (zamienia się ona w inne formy energii opisane we wcześniejszej części niniejszego podrozdziału), co zmienia prędkość powietrza i jego ciśnienie. W konsekwencji, zanim powietrze zdąży dotrzeć do wylotu słomki, poziom jego ciśnienia może być już kilka razy mniejszy, a natężenie przepływu kilka razy większe[27].

PODSUMOWANIE WSZELKICH ZALEŻNOŚCI:

[Im większy opór, tym większe ciśnienie zwrotne]

[21] Ibidem, s.57

[22] Ibidem, s. 57.

[23] Ibidem, s. 58.

[24] Ibidem, s. 58.

[25] Ibidem, s. 59.

[26] Ibidem, s. 59-60.

[27] Ibidem, s. 61-62

SŁOMKA - RODZAJ MA ZNACZENIE

Charakterystyka słomki/rurki determinuje wpływ ćwiczeń na proces fonacji, dlatego wybór tej właściwej, odpowiadającej na konkretne potrzeby pacjenta, może zaoszczędzić czas i zapewnić bardziej znaczący wynik[28].

„Idealnie byłoby, gdyby dobrze dobrana rurka miała ten sam rodzaj oporu, jaki zapewnia impedancja[29] głośni. Różnice w chropowatości ścian rurki, jej długości i średnicy wewnętrznej, a także różne warunki swobodnego końca podczas wykonywania ćwiczeń (rurka z wolnym końcem w powietrzu lub zanurzona w wodzie) znacząco zmodyfikują opór przepływu rurki, całkowity spadek ciśnienia (przeciwciśnienie) i ostatecznie mechanizmy związane z wpływem na głos obserwowane u pacjentów”[30].

Titze sugeruje użycie dwóch rodzajów słomek: bardzo wąskich słomek do mieszania lub szerszych słomek do picia. Przy użyciu wąskich słomek kontrola ciśnienia podgłośniowego jest łatwiejsza do opanowania dla mniej wyszkolonych użytkowników głosu[31].

Jeśli chodzi o materiał wykonania, nie ma znaczenia, czy wybierzemy słomkę/rurkę plastikową czy szklaną. Oba te tworzywa mają znacznie większą sztywność ścianek niż tkanka miękka przewodu głosowego, a zatem nie ulegają dużym odkształceniom ani nie pochłaniają dużej ilości energii na ściankach[32].

UNIWERSALNY ROZMIAR SŁOMKI NIE ISTNIEJE

Nie istnieje jeden rozmiar słomki, który będzie generował podczas ćwiczeń te same odczucia u każdego, a nawet u nas samych. Wynika to z faktu, że PTP jest zmienne, a wpływ na jego zmienność mają różne czynniki[33].

Do najważniejszych z nich należą:

Różnice indywidualne w budowie anatomicznej organizmu – nieco inny rozmiar fałdów głosowych czy ust, inna pojemność płuc, siła mięśni, budowa ciała itp. odgrywają ogromną rolę w określaniu naturalnego oporu fałdów głosowych.
Zmiana wysokości dźwięku – w miarę przesuwania się w górę zakresu wysokości dźwięku, fałdy głosowe muszą być coraz bardziej rozciągnięte. To w rzeczywistości utrudnia ich poruszanie, zatem pojawia się zapotrzebowanie na większą ilość energii, aby produkcja dźwięku została rozpoczęta.
Różnice w zadaniach wokalnych – za każdym razem, gdy zadanie wokalne wymaga od nas czegoś innego, fałdy głosowe działają inaczej (związane jest to ze zmianą wysokości dźwięku), a to sprawia, że poziomy PTP są zmienne.
Zmęczenie wokalne – im bardziej zmęczony jest mięsień, tym ciężej trzeba pracować, aby działał, zatem im bardziej przepracowane fałdy głosowe, tym większą pracę trzeba włożyć, aby je poruszyć.
Nawodnienie organizmu – jeśli mięśnie lub tkanki są odwodnione, tracą swoją elastyczność, w konsekwencji stając się mniej podatne, zatem jeśli fałdy głosowe są suche, szorstkie czy napięte, trzeba włożyć więcej energii, aby zrobiły to, co jest od nich oczekiwane. Warto pamiętać, że potrzeba ok. 4 godzin, aby to, co pijemy, dotarło do fałdów głosowych, zatem warto dbać o regularne nawadnianie swojego organizmu, aby fałdy głosowe były nawilżone i zdrowe, dzięki czemu nie będą się o siebie ocierać.
Umiejętności (mięśniowe) – im częściej mięśnie głosu będą trenowane poprzez budowanie dobrej techniki, formy, siły i nawyków, tym bardziej zmieni się bazowy PTP, czyniąc je w naturalny sposób jeszcze bardziej wydajnymi.
Zmiany hormonalne – u kobiet, w zależności od cyklu miesięcznego może wystąpić obrzęk/stan zapalny fałdów głosowych, a także odwodnienie. W przypadku osób przechodzących terapię hormonalną w celu zmiany płci, przyjmujących testosteron lub inne modyfikatory hormonalne, z czasem mogą wystąpić pewne zmiany strukturalne w fałdach głosowych, które będą miały wpływ na wyjściowy poziom PTP[34].

PODSUMOWUJĄC: różne rodzaje słomek będą miały różne zastosowanie w zależności od rodzaju głosu, doświadczenia, stanu organizmu, potrzeb treningowych czy potrzeb rehabilitacyjnych[35].

[28] A.R. da Silva, A.C. Ghirardi et al., An Exact Analytical Model for the Relationship Between Flow Resistance and Geometric Properties of Tubes Used in Semi-occluded Vocal Tract Exercises, „Journal of Voice” 2018, Vol. 33, No. 5, s. 585−590, tłum. własne.

[29] Impedancja akustyczna - wartość określająca stopień oporu, jaki stawia ośrodek rozchodzącej się w nim fali dźwiękowej.

[30] A.R. da Silva, A.C. Ghirardi et al., op. cit.

[31] I. Titze, Major Benefits…, op. cit.

[32] U. Manjunatha, P.S. Nayak et al., Can Straw Phonation Be Considered As Vocal Warm Up Among Speech Language Pathologists?, „Journal of Voice” 2020, Vol. 36, No. 5, s. 735.e1−735.e6.

[33] O. Boder, op. cit., s. 67.

[34] Ibidem, s. 67-70.

[35] A. Winnicka, op. cit.

SŁOMKA - TECHNIKI FONACJI

Wyróżnia się dwa sposoby fonacji przez słomkę (Straw Phonation): jedne opierają się na pracy z samą słomką (Pure Straw Technique) – jedno źródło wibracji, drugie oprócz słomki wykorzystują także wodę (Water Bubbling Technique) – dwa źródła wibracji (drugie źródło: bulgotanie)[36].

PURE STRAW TECHNIQUE

Technika ta do określenia poziomu oporu wykorzystuje właściwości samej słomki. Oznacza to, że jeden koniec słomki jest szczelnie trzymany w ustach (ale nie przygryzany), a drugi wypuszcza na zewnątrz przechodzące przez nią powietrze. Co ważne, aby fonacja przez słomkę działała, powietrze musi przechodzić tylko przez nią (nie może wydostawać się dodatkowo z nosa ani z boków ust).

Wersja tego ćwiczenia wykorzystuje wszystkie zalety fizyki, które do tej pory zostały przedstawione w poprzednich podrozdziałach strony. Podczas wykonywania ćwiczeń w trakcie głosowym obecne jest stałe ciśnienie zwrotne, które generuje stałe obciążenie górnej części fałdów głosowych, a także odpowiada za stałą ekspansję[37] w trakcie głosowym[38].

Ta wersja treningu SOVT jest zbliżona do treningu sportowego – z tego powodu technika ta nadaje się idealnie do szybkiego rozgrzewania głosu, a także codziennych ćwiczeń wokalnych. Oczywiście należy pamiętać, że istnieją dalsze modyfikacje tego ćwiczenia służące osiągnięciu większej interwencji terapeutycznej, jednak ogólnie rzecz biorąc, chodzi o wspomniany „trening sportowy”[39].

Dodatkowo “Pure Straw Technique”, ze względu na fakt, że jest techniką skupioną tylko na pracy ze słomką, może być stosowana w każdym miejscu i czasie, nawet w przestrzeniach, w których nie jesteśmy w stanie przeprowadzić regularnej rozgrzewki wokalnej czy generować głośnych dźwięków[40].

WATER BUBBLING TECHNIQUE

Water Bubbling Technique polega na fonacji/dmuchaniu przez słomkę do wody, w efekcie czego pojawiają się w niej bąbelki.

Technika ta łączy wszelkie wspomniane wcześniej efekty generowane przez słomkę z oporem wody, co oznacza, że im głębiej słomka jest zanurzona w wodzie, tym większy odczuwalny opór.

Wynika to z faktu, że dmuchając przez słomkę zanurzoną w wodzie, w rzeczywistości prowadzimy walkę z ciężarem kolumny wody – generowany przez nas mały pęcherzyk powietrza musi wyprzeć całą kolumnę wody, aby wydostać się z systemu. Wytwarzane przez nas bąbelki wywołują zmienny prąd ciśnienia zwrotnego, powodowany tym, że gdy pęcherzyk jest wytwarzany, mamy do czynienia z przypadkiem nieco wyższego ciśnienia, natomiast gdy jest uwalniany, pojawia się nieco niższe ciśnienie. Ta oscylacja ciśnienia zwrotnego wracającego w ułamkach sekundy w kierunku fałdów głosowych tworzy niewielkie rozszerzanie i kurczenie się wielkości traktu głosowego, wywołując efekt masażu, który prowadzi do rozluźnienia mięśni, poprawy krążenia krwi i większego komfortu. To sprawia, że technika ta jest zalecana pacjentom przez lekarzy w ramach interwencji zdrowotnej i rehabilitacji głosu, a także nadaje się idealnie jako delikatna rozgrzewka wokalna[41].

Dodatkową korzyścią płynącą z Water Bubbling Technique jest możliwość obserwowania, czy wysiłek, który wkładamy podczas dmuchania przez słomkę, jest odpowiedni czy nie. Jeśli jest on za duży – bąbelki zaczynają wybuchać i rozpryskują się wszędzie, jeśli jest za mały – bąbelki nie będą pojawiać się regularnie lub wcale się nie pojawią[42].

[36] O. Boder, op. cit., s. 89., I. Meerschman, K. Van Lierde et al., op. cit.

[37] Ekspansja - proces termodynamiczny, polegający na zwiększaniu objętości układu z wykonywaniem przez układ pracy (https://pl.wikipedia.org/wiki/Ekspansja).

[38] O. Boder, op .cit., s. 89.

[39] Ibidem, s. 90.

[40] Ibidem, s. 89.

[41] Ibidem, s. 91-92., I. Meerschman, K. Van Lierde et al., op. cit.

[42] O. Boder, op. cit., s. 93.

PRZEGLĄD BADAŃ DOTYCZĄCYCH WPŁYWU FONACJI PRZEZ SŁOMKĘ NA GŁOS

Do tej pory przeprowadzono już wiele badań dotyczących wpływu fonacji przez słomkę na pracę i jakość głosu. W zależności od celu badań ich uczestnikami były osoby w różnym wieku, pochodzące z różnych środowisk i posiadające zdrowy, jak i zaburzony głos.

Dominik Sieńko w artykule „Wykorzystanie fonacji z częściowym zwężeniem traktu głosowego w procesie doskonalenia głosu (na przykładzie tzw. ćwiczenia ze słomką)”[43] przedstawia wyniki przeprowadzonych przez siebie badań, których celem było sprawdzenie, czy ćwiczenie fonacji ze zwężonym traktem głosowym może wpłynąć na poprawę wybranych parametrów głosu u wokalistów. Grupę badanych stanowiło 10 osób kształcących się wokalnie, które w chwili badania były zdrowe, tzn. nie zgłosiły chorób przewlekłych ani innych chorób czy infekcji. Wykonały one w ramach treningu właściwego 2,5‑minutowy zestaw ćwiczeń z wykorzystaniem słomki o wymiarach 0,5 × 21,5 cm. Wyniki badań wykazały na pozytywny wpływ ćwiczeń ze słomką na parametry głosowe, wśród których największą różnicę badani odczuli w zakresie brzmienia głosu (pełniejsze brzmienie) oraz łatwości jego wydobycia. Wskazano również na poprawę ogólnej jakości głosu i obniżenie poziomu zmęczenia. W ramach badania dokonano także pomiaru MPT‑a, czyli maksymalnego czasu fonacji głoski [a] - sześć osób uzyskało wyniki lepsze w porównaniu z pomiarem przed fonacją przez słomkę[44].

Yi-Hsuan Yu i inni[45] przeprowadzili badania, których celem było określenie wpływu ćwiczeń fonacyjnych na zapobieganie problemom z głosem u pracowników telefonicznej obsługi klienta przy użyciu oceny akustycznej i skali samooceny głosu. W badaniu wzięło udział 28 uczestników (kobiety), natomiast materiałem do ćwiczeń głosowych była słomka o szerokości 3 mm i długości 13,5 cm. Wyniki wykazały, że ćwiczenia fonacyjne z użyciem słomki mogą pomóc w osiągnięciu odpowiedniej wysokości głosu i zmniejszyć poziom jego zmęczenia[46].

Lorena de Almeida Ramos i Ana Cristina Côrtes Gama starały się ustalić, czy czas trwania ćwiczeń fonacyjnych przez słomkę wpłynie na percepcję słuchową lub parametry akustyczne u dzieci z dysfonią. Do badania włączono 27 dzieci w wieku 5-10 lat. Dwadzieścioro pięcioro

z nich miało otorynolaryngologiczne rozpoznanie guzków fałdu głosowego, a dwoje torbiel naskórkową fałdu głosowego. Dzieci uczestniczyły zarówno w grupie kontrolnej, jak i eksperymentalnej - grupa kontrolna została zdefiniowana jako brak leczenia lub placebo, natomiast grupa eksperymentalna podlegała ćwieczeniom fonacyjnym z użyciem plastikowej słomki o długości 8,7 cm i średnicy 1,5 mm. Wyniki badania pokazały, że ćwiczenia fonacyjne przez słomkę miały pozytywny wpływ na parametry słuchowo-percepcyjne i akustyczne u dzieci z guzkami

i torbielami fałdów głosowych – poprawę jakości głosu zaobserwowano po trzeciej i piątej minucie ćwiczeń[47].

Jing Kang i inni w artykule “The Therapeutic Effects of Straw Phonation on Vocal Fatigue”[48] przedstawili wyniki swoich badań, których celem było ilościowe określenie efektów terapeutycznych fonacji przez słomkę na zmęczenie głosu i porównanie ich z efektami odpoczynku wokalnego. Jak zaznaczyli w podsumowaniu artykułu, badanie to było pierwszym potwierdzającym potencjalną skuteczność fonacji słomkowej w leczeniu zmęczenia wokalnego. Zrekrutowano do niego 25 zdrowych osób (mężczyzn i kobiet), a do ćwiczeń fonacji przez słomkę użyto słomki o długości 19,5 cm oraz średnicy 5 mm. Każdy z uczestników wykonał 60-minutowe zadanie obciążenia wokalnego, po którym nastąpił 10-minutowy odpoczynek wokalny lub fonacja przez słomkę. Wyniki badań dowiodły, że poprawa kondycji głosu po zastosowaniu fonacji przez słomkę jest bardziej znacząca niż po zwykłym odpoczynku głosowym oraz pokazały, że fonacja z użyciem słomki jest opłacalną, łatwo dostępną metodą leczenia zmęczenia głosu, która może mieć szerokie zastosowanie kliniczne[49].

Usha Manjunatha, Priyanka Suresh Nayak, i Jayashree S Bhat w artykule “Can Straw Phonation Be Considered As Vocal Warm Up Among Speech Language Pathologists?”[50] przedstawiły wyniki swoich badań przeprowadzonych na grupie logopedek w przedziale wiekowym 20-25 lat. Stwierdzono, że ćwiczenia fonacji przez słomkę pozytywnie wpłynęły na dźwięki wokalne, zmniejszając wysiłek i stres wywołany zmęczeniem fałdów głosowych, a co za tym idzie, wykonywanie ich przed intensywnym użyciem głosu (rozgrzewka wokalna) wpłynęłoby pozytywnie na jego jakość (zapobieganie uszkodzeniom mogącym wystąpić w sytuacji wysokiej eksploatacji głosu)[51].

[43] D. Sieńko, op. cit., s.

[44] Ibidem.

[45] Yi-H. Yu, S.Fu et al., Voice Outcomes of Straw Phonation Exercises for Telephone Customer Service Staff, „Journal of Voice” 2023

[46] Ibidem.

[47] Lorena de Almeida Ramos, Ana Cristina Côrtes Gama, Effect of Performance Time of the Semi-Occluded Vocal Tract Exercises in Dysphonic Children, „Journal of Voice” 2017, Vol. 31, No. 3, s. 329–335.

[48] J.Kang, C.Xue et al., The Therapeutic Effects of Straw Phonation on Vocal Fatigue, „The Laryngoscope” 2020, Volume 130, Issue 11, s. E674–E679.

[49] Ibidem.

[50] U. Manjunatha, P.S. Nayak et al., Can Straw Phonation Be Considered As Vocal Warm Up Among Speech Language Pathologists?, „Journal of Voice” 2020, Vol. 36, No. 5, s. 735.e1−735.e6.

[51] Ibidem.